කැලිෆෝනියා විශ්ව විද්‍යාලයේ මහාචාර්ය ඔෆීර් ක්ලයින්ගේ පැහැදිලි කිරීම අනුව, වසර මිලියන ගණනකට පෙර සත්ත්වයින් කශේරුකාවන් හා අකශේරුකාවන් ලෙස වෙන් වූ අතර, මුල්ම කශේරුකාවන් උරගයන් වැනි ජීවීන් වූහ. ඉන් පසු ක්ෂීරපායින්, ඩයිනසෝරයින්, පක්ෂීන් හා උභයජීවීන් පැන නැගුණි. මෙම කාලය තුළ දත් කශේරුකාවන්ගේ මුඛයේ අත්‍යවශ්‍ය කොටසක් බවට පත් විය.
මුල් දත් සරල වූ අතර, අද මසුන්ගේ දක්නට ලැබෙන දත් හා සමාන විය. සැමන් මසුන්ගේ සියලු දත් එක සමාන වන අතර ඒවා මූල කෝෂ මගින් නිරන්තරයෙන් ප්‍රතිස්ථාපනය වේ. කෙසේ වෙතත්, ක්ෂීරපායින්ගේ හා මිනිසුන්ගේ පැමිණීමත් සමඟ දත් වඩාත් සංකීර්ණ විය. මිනිසුන්ට ඉදිරිපස දත්, දළ දත්, කෙඳිරි දත් හා පසු දත් ඇති අතර, එක් එක් දතට විශේෂිත කාර්යයන් ඇත.
බොහෝ ක්ෂීරපායින් නිරන්තර ගැවීමෙන් ආරක්ෂා වීම සඳහා අඛණ්ඩව වැඩෙන දත් සහිතව පරිණාමය වුවද, මිනිසුන් එසේ නොවීය. වැඩිහිටි දත් වල බාහිර දැඩි කොටස (එනමෙල්) ස්ථිරව පවතින අතර එය නිෂ්පාදනය කිරීමට අවශ්‍ය සෛල මිනිසුන් සතුව නොමැත.
නමුත් විද්‍යාඥයින් දැන් කෘත්‍රිම එනමෙල් නිෂ්පාදනයේදී සාර්ථක වී ඇත. ඔවුන්ට දත තුළ පවතින මූල කෝෂ භාවිතා කර දතේ ජීවමාන කොටස නැවත වැඩීමට සලස්වා, කිරීටයක් සෑදීමට හැකි විය හැකිය. ඉදිරියේදී සම්පූර්ණ නව දතක් in vitro තුළ වැඩීමට හැකි වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.
ඉලිනොයිස් විශ්වවිද්‍යාලයේ මහාචාර්ය සල්වදෝර් නාරෙස් පවසන පරිදි, මෙහිදී දත තනිව මෙන්ම එය හනු අස්ථිය සමඟ ඒකාබද්ධ වීම ද අභියෝගයකි. දත ශක්තිමත්, නිවැරදි හැඩයෙන් යුක්ත විය යුතු අතර සිරුරේ අනෙකුත් කොටස් සමඟ හොඳින් ක්‍රියා කළ යුතුය. වැදගත්ම කරුණ නම් එය අනියම් ලෙස වැඩීම පාලනය කළ යුතු වීමයි.
කෘත්‍රිම බුද්ධිය භාවිතයෙන් මෙම සොයාගැනීම් වේගවත් වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ. කෙසේ වෙතත්, ආරක්ෂාව, පරීක්ෂණ හා නියාමන නීති සැලකිල්ලට ගනිමින් මෙය සම්පූර්ණයෙන් යථාර්ථයක් වීමට තව දශකයකට වැඩි කාලයක් ගත විය හැකිය.
තවමත් ස්වභාවික දත් කට්ටලය අද්විතීය බව විශේෂඥයින් අවධාරණය කරයි. එබැවින් දත් මැදීම, දත් මදන නූල් භාවිතය හා නිතිපතා පිරිසිදු කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. මුඛ සෞඛ්‍යය සමස්ත ශරීර සෞඛ්‍යයේ දර්ශකයක් වන අතර, හිරිටැසි රෝග ඇල්සයිමර්ස් හා දියවැඩියාව වැනි රෝගාබාධ සමඟ සම්බන්ධ වී ඇත. එමනිසා මුඛ සනීපාරක්ෂාව නොකඩවා පවත්වාගෙන යාම වැදගත් වේ.
(පොපියුලර් සයන්ස් සඟරාවේ ලිපියක් ඇසුරිනි)
