NASH ලෙඩේ නිසා අක්මාවට වෙන හානිය නවත්තගන්න නම්, මේක කලින්ම හඳුනාගෙනබෙහෙත් කරන්න ඕන. නැත්තම්, මේක අන්තිමේදී අක්මා සිරෝසිස් (Liver Cirrhosis) කියන දරුණු තත්වෙට වුණත් යන්න පුළුවන්. ඒක නිසා මේ ලෙඩේ ගැන දැනගෙන ඉන්න එක හැමෝටම වැදගත්.

මේ ලිපියෙන් අපි NASH ලෙඩේ ගැන හැමදේම කතා කරනවා. මේක හැදෙන්නේ කොහොමද, ලක්ෂණ මොනවද, හොයාගන්නේ කොහොමද, බෙහෙත් මොනවද කියලත් කියලා දෙනවා. ඒ විතරක් නෙවෙයි, අක්මාව හොඳින් තියාගන්න කරන්න ඕන දේවල් ගැනත් කියලා දෙනවා. මේ හැමදේම දැනගත්තම ඔයාට පුළුවන් ඔයාගේ අක්මාව හොඳින් තියාගන්න.

මේදය පිරිලා අක්මාව අමාරුවේ! NASH කියන්නේ මොකක්ද?

NASH කියන එකේ තේරුම තමයි Non-alcoholic Steatohepatitis (නොන්-ඇල්කොහොලික් ස්ටියටෝ හෙපටයිටිස්). සිංහලෙන් කියනවනම් “මත්පැන් නොවන අක්මා ප්‍රදාහය”. මේක හැදෙන්නේ අක්මාවේ මේදය පිරුනාම. හරියට කිව්වොත් අක්මාවේ සෛල වල මේදය පිරිලා ඉදිමිලා, වැඩ කරන්න අමාරු වෙන්න ගන්නවා. මේක කල් ගියොත් සිරෝසිස් (Cirrhosis) වගේ ලොකු ලෙඩ වලටත් යන්න පුළුවන්.

Aminotransferase)
AST (ඇස්පාටේට් ඇමයිනොට්‍රාන්ස්ෆෙරේස් – Aspartate Aminotransferase)
ALP (ඇල්කලයින් පොස්පටේස් – Alkaline Phosphatase)
GGT (ගැමා-ග්ලූටමිල් ට්‍රාන්ස්ෆෙරේස් – Gamma-glutamyl Transferase)
සීරම් බිලිරුබින් (Serum Bilirubin)
අක්මාවේ එන්සයිම ගැන විස්තර:

එන්සයිමය (Enzyme) සාමාන්‍ය ගාන (Normal Range) NASH වලදී වෙන දේ (Increase in NASH)
ALT 7-56 U/L 2-3 ගුණයක් විතර වැඩි වෙනවා
AST 10-40 U/L 2-3 ගුණයක් විතර වැඩි වෙනවා
ALP 44-147 U/L පොඩ්ඩක් වැඩි වෙන්න පුළුවන්
GGT 9-48 U/L ගොඩක් වැඩි වෙනවා
අක්මාවෙන් කෑල්ලක් අරන් බලන එක (Liver Biopsy)
NASH ලෙඩේ තියෙනවද කියලා හරියටම කියන්න පුළුවන් මේ ටෙස්ට් එකෙන්. මේක කරන්නේ මෙහෙමයි:

අක්මාවෙන් පුංචි කෑල්ලක් ගන්නවා.
අන්වීක්ෂෙන් (Microscope) ඒක බලනවා.
මේදය කොච්චර තියෙනවද, ප්‍රදාහය කොච්චර තියෙනවද, සෛල වලට හානි වෙලාද බලනවා.
මේ ටෙස්ට් එකෙන් ලෙඩේ කොච්චර දරුණුද කියලා හරියටම කියන්න පුළුවන්. ඒකෙන් හරියන බෙහෙත් ටික දෙන්න ලේසි වෙනවා.
හැමතිස්සෙම අක්මාව නරක් වෙනවද? නැහැ. කලින්ම හොයාගෙන බෙහෙත් ගත්තොත්, අක්මාවට වෙන හානිය නවත්තගන්න පුළුවන්. සමහරවිට සනීපත් කරන්න පුළුවන්.

2. NASH හොඳ කරගන්න පුළුවන් ලෙඩක්ද? NASH වලටම කියලා බෙහෙතක් නැති වුණාට, ජීවන රටාව වෙනස් කරලා, බෙහෙත් අරගෙන ලෙඩේ හොඳ කරගන්න පුළුවන්.

3. මට NASH හැදිලා තියෙන්න පුළුවන්ද කියලා දැනගන්නේ කොහොමද? ඔයාට මහන්සිය, බඩේ දකුණු පැත්තේ උඩ හරිය රිදෙන එක වගේ ලක්ෂණ තියෙනවනම්, එහෙමත් නැත්නම් ඔයා මහත වැඩියි නම්, දියවැඩියාව තියෙනවනම්, ඩොක්ටර් කෙනෙක් ගාවට යන එක තමයි හොඳම දේ.

4. NASH වළක්වා ගන්න පුළුවන්ද? ඔව්. හොඳට කාලා බීලා, ව්‍යායාම කරලා, නියම බර තියාගෙන ඉන්න එකෙන් NASH හැදෙන්න තියෙන ඉඩ අඩු කරගන්න පුළුවන්.

5. මට කොච්චර කාලෙකට සැරයක් අක්මාව චෙක් කරගන්න ඕනෙද? ඔයාට NASH හැදෙන්න පුළුවන් අවදානමක් තියෙනවනම්, අවුරුද්දකට සැරයක් වත් අක්මාව චෙක් කරගන්න එක හොඳයි.

6. අක්මාවේ මේදය තියෙන හැමෝටම NASH හැදෙනවද? නැහැ. අක්මාවේ මේදය තියෙන හැමෝටම NASH හැදෙන්නේ නැහැ. සරල අක්මා මේද තත්වයේ ඉඳන් NASH වලට යන්නේ ටික දෙනෙක්ට විතරයි.

7. මට කොලෙස්ටරෝල් අඩු කරන බෙහෙතුයි, දියවැඩියා බෙහෙතුයි බොන්න පුළුවන්ද NASH හැදුනොත්? ඔව්. මේ බෙහෙත් වලින් ඔයාගේ කොලෙස්ටරෝල් එකයි, සීනි මට්ටමයි පාලනය කරන්න පුළුවන්. ඒකෙන් NASH වලටත් හොඳක් වෙනවා.

8. NASH තියෙන අයට අරක්කු බොන්න පුළුවන්ද? අරක්කු බොන එකෙන් අක්මාවට තවත් හානි වෙන්න පුළුවන්. ඒක නිසා අරක්කු බොන එක නවත්තන එක තමයි හොඳම දේ.

9. NASH නිසා වෙන ප්‍රශ්න නැති කරගන්න පුළුවන්ද? ඔව්. ඉක්මනට හොයාගෙන බෙහෙත් ගත්තොත්, ජීවන රටාව වෙනස් කළොත්, NASH නිසා වෙන ප්‍රශ්න ගොඩක් අඩු කරගන්න පුළුවන්.
10. මට කොච්චර කාලෙකට සැරයක් අක්මාවේ බයොප්සි එකක් (Liver Biopsy) කරගන්න ඕනෙද? ඒක ඔයාගේ ලෙඩේ හැටියට වෙනස් වෙනවා. ඒ ගැන හරියටම කියන්න පුළුවන් ඔයාගේ ඩොක්ටර්ට විතරයි.

අවසාන වශයෙන් කියන්න තියෙන්නේ, ඔයාගේ අක්මාව ඔයාගේ ඇඟේ තියෙන වටිනාම අවයවයක්. ඒක හොඳින් තියාගන්න එක ඔයාගේ වගකීම.

තොරතුරු අන්තර්ජාලය ඇසුරිනි